Een contract komt niet zomaar tot stand. Een mogelijke samenwerking moet eerst worden onderzocht en gewenste voorwaarden van een contract moeten uitgebreid worden besproken. Soms wordt aanvankelijk zelfs nog met verschillende partijen tegelijk onderhandeld, voordat een contract wordt gesloten. Het is belangrijk dat er ruimte is voor het ‘vrij’ starten én afbreken van onderhandelingen en gelukkig is die ruimte er ook. Deze is in de rechtspraak echter wel begrensd.
Redelijkheid en billijkheid
Al in de jaren ’50 is bepaald dat partijen die met elkaar onderhandelen in hun verhouding worden beheerst door redelijkheid en billijkheid. Ofwel: ze moeten rekening houden met elkaars gerechtvaardigde belangen. In 1982 overweegt de Hoge Raad dat deze verplichting mee kan brengen dat het afbreken van onderhandelingen onrechtmatig is.
Is het afbreken onaanvaardbaar?
Het afbreken van onderhandelingen is niet snel onrechtmatig. De Hoge Raad heeft in 2005 benadrukt dat alleen van de ‘afbreekvrijheid’ kan worden afgeweken als het afbreken van de onderhandelingen onaanvaardbaar is. Die onaanvaardbaarheid kan bestaan door verschillende omstandigheden, maar vooral door gerechtvaardigd vertrouwen van de wederpartij dat een overeenkomst tot stand komt. Van belang is ook de houding van de afbrekende partij en of er tijdens de onderhandelingen bijvoorbeeld sprake is geweest van onvoorziene omstandigheden.
Dooronderhandelen of schadevergoeding? Positief en negatief contractsbelang
Als blijkt dat het afbreken van de onderhandelingen onrechtmatig was, dan kan de rechter de afbrekende partij verplichten om toch door te onderhandelen. Ook kan schadevergoeding worden gevorderd. Dat laatste kan op twee manieren. Afhankelijk van de situatie kan schade worden vergoed op zo’n manier dat de wederpartij in de positie wordt gebracht alsof er nooit was onderhandeld (negatief contractsbelang) of op zo’n manier dat de wederpartij in de positie wordt gebracht alsof er was dooronderhandeld en een contract tot stand was gekomen (positief contractsbelang).
Niet onrechtmatig, maar wel gemaakte kosten vergoeden
Wat als het afbreken niet onaanvaardbaar was, maar je als wederpartij wel aanzienlijke schade hebt geleden? Bijvoorbeeld omdat je hoge kosten hebt gemaakt voor de onderhandelingen? Ook dan zijn er mogelijkheden. Eerder dit jaar heeft de Hoge Raad nog benadrukt dat zelfs als het afbreken van onderhandelingen aanvaardbaar is, onder bepaalde omstandigheden de afbrekende partij kan worden verplicht om (een deel van) de gemaakte kosten te vergoeden. Zie over een specifieke uitspraak op dat gebied ook dit artikel. Het afbreken door de franchisegever was niet onrechtmatig, maar haar handelwijze maakte wel dat zij de door de kandidaat gemaakte kosten moest vergoeden. Ook onderhandelingen worden immers, zo geldt nog steeds, beheerst door de redelijkheid en billijkheid.
Advies?
Of er bij afgebroken onderhandelingen wel of geen aansprakelijkheid is voor het vergoeden van schade of (een deel van) gemaakte kosten, is steeds afhankelijk van specifieke omstandigheden. Bent u bezig met onderhandelingen en twijfelt u of u deze nog voort wenst te zetten? Of zijn er onderhandelingen gestaakt terwijl u daarvoor al kosten hebt gemaakt? Voor een blik op de specifieke kwestie en advies over eventuele aansprakelijkheid kunt u contact opnemen met Jacolien Leuvenink.
