Het komt steeds vaker voor dat banken een – soms al jarenlang bestaande – relatie met een klant opzeggen. Een dergelijke opzegging van een bankrelatie kan voor een ondernemer ernstige gevolgen hebben. Mag een bank een kredietrelatie opzeggen? Wanneer wel en wanneer niet? Onderstaand een korte toelichting van de achtergronden van een dergelijke opzegging en de rechten en verplichtingen van banken en de rekeninghouders.
WWFT en klantonderzoek
De overheid heeft in de WWFT (Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme) banken verantwoordelijk gemaakt voor het signaleren van zogenoemde financieel-economische criminaliteit en andere integriteitsrisico’s. In de afgelopen jaren heeft het openbaar ministerie onderzoeken bij diverse banken uitgevoerd omdat de banken de hen opgelegde verplichtingen niet goed hebben uitgevoerd. De cliëntendossiers waren bij de banken niet op orde. Verschillende banken hebben boetes (transacties ter voorkoming van verdere vervolging) betaald van zelfs honderden miljoenen euro’s. Het is dus niet gek dat banken de op hen rustende verplichtingen tot het doen van cliëntonderzoek serieus nemen. Menig ondernemer heeft dan ook inmiddels kennis kunnen maken met vragen van banken en raakt vertrouwd met afkortingen als KYC (Know Your Customer), CDD (customer due diligence) of AML (anti money laundering). Dit klantonderzoek raakt niet alleen ondernemers die een bankrekening aanvragen, maar ook ondernemers die al jarenlang bij dezelfde bank bankieren.
Algemene bankvoorwaarden
Op de overeenkomst tussen de bank en de klant zijn de algemene bankvoorwaarden van toepassing. De klant van de bank is op grond van deze algemene bankvoorwaarden verplicht de bank te informeren en geïnformeerd te houden omtrent zijn activiteiten en de herkomst van de financiële middelen die de klant bij de bank onderbrengt. Als de bank een cliëntenonderzoek niet kan voltooien, dan moet de bank de relatie met die klant beëindigen. De bank kan dan het risico van misbruik van de door de bank aangeboden diensten niet overzien. Het is daarbij niet noodzakelijk dat een bank concrete aanwijzingen heeft dat de klant betrokken is bij criminele activiteiten.
Verplichting tot medewerking aan klantonderzoek
Banken zijn voor verkrijgen van informatie afhankelijk van de medewerking van klanten. Klanten zijn op grond van de algemene bankvoorwaarden verplicht de banken te informeren. De vragen van de bank zijn velerlei:
- wie zijn de aandeelhouders;
- wie zijn de UBO’s;
- wie zijn de leveranciers;
- wie zijn de afnemers;
- hoe is de omzet opgebouwd;
- hoe kan het aandeel van contante betalingen in de omzet worden verminderd;
- wat is de achtergrond van betalingen naar buitenlandse bankrekeningen;
- wat is het screeningsbeleid van de klant;
- etc. etc.
Er zijn klanten die de zeer uitgebreide vragen van banken niet volledig kunnen of willen beantwoorden of zich in ieder geval passief opstellen en niet actief medewerking verlenen de gevraagde informatie te verstrekken. Een bank kan dan gebruik maken van het in de algemene bankvoorwaarden opgenomen contractuele recht de klantrelatie op te zeggen.
Kan de bank de klantrelatie opzeggen?
Het recht van een bank om de klantrelatie op te zeggen is niet onbegrensd. Banken hebben een maatschappelijke functie en uit hoofde daarvan een bijzondere zorgplicht jegens de klanten. Met de belangen van die klanten moeten banken rekening houden. Door een opzegging verliest de klant de toegang tot het bancaire systeem en de gevolgen daarvan zijn voor de klant ernstig. Het is immers onmogelijk een onderneming te exploiteren als je geen betaalrekening hebt bij een bank. Er kunnen omstandigheden zijn die meebrengen dat het naar de maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is dat een bank van haar contractuele opzeggingsbevoegdheid gebruik maakt. Het gaat om een belangenafweging. Er is het belang van de bank (bijvoorbeeld om aan de wettelijke eisen van cliëntonderzoek te voldoen) en er is het belang van de klant (bijvoorbeeld om toegang te hebben tot het bancaire systeem).
Belangenafweging bij opzegging klantrelatie
Welke omstandigheden kunnen bij deze belangenafweging een rol spelen?
- Is er voldoende inzicht in de herkomst van de financiële middelen van de klant?
- Is er voldoende inzicht in de activiteiten van de klant?
- In welke mate is er inzicht in de betaalstromen van de klant?
- Komt de klant zijn verplichtingen jegens de bank na?
- Zijn er veel ontvangsten van- of betalingen aan buitenlandse partijen?
- Zijn de betalingen herleidbaar naar facturen?
- Kunnen eventuele contante geldstromen voldoende worden onderbouwd?
- Heeft de klant een screeningsbeleid voor leveranciers en afnemers?
- Beschikt de klant over toegang tot het bancaire systeem via rekeningen bij een andere bank?
- Is er een verklaring voor snelle wijzigingen in omzet?
Dit zijn maar enkele van de omstandigheden die worden genoemd in procedures. Daarnaast zijn de specifieke omstandigheden van de klant zelf van belang.
Wat te doen bij een klantonderzoek door de bank?
Het is belangrijk het onderzoek serieus te nemen. Banken zijn op grond van de wet verplicht de onderzoeken uit te voeren en de klant is op grond van de algemene bankvoorwaarden verplicht medewerking te verlenen en de gevraagde informatie te verstrekken. Voor beide partijen kan dit een bewerkelijk proces zijn. Een voornemen van de bank een klantrelatie te beëindigen kondigt zich veelal lang van te voren aan. Als nader overleg niet tot een oplossing leidt, kan de klant in een voorlopige voorziening (kort geding) voortzetting van de klantrelatie vorderen. De voorzieningenrechter kan dit beslissen als voldoende aannemelijk is dat in een bodemprocedure de vordering van de klant tot herstel van de klantrelatie zal worden toegewezen en niet van de klant kan worden verwacht dat hij tot die tijd niet over een bankrekening kan beschikken.
Op zoek naar een advocaat ondernemingsrecht in Rotterdam?
Heeft u na lezing van dit artikel een vraag met betrekking tot het opzegging van een klantrelatie door uw bank of heeft u een andere vraag op het gebied van het ondernemingsrecht, dan kunt u contact opnemen met Rob Steenhoek.
