Voor sommige rechtshandelingen heeft een echtgenoot toestemming nodig van de andere echtgenoot. Als de toestemming ontbreekt kan de andere echtgenoot de rechtshandeling vernietigen. Dit geldt onder bepaalde omstandigheden ook voor het verschaffen van borgstellingen.
De Hoge Raad heeft op 20 maart 2020 een interessant arrest gewezen over de rechtsgeldigheid van een beroep op vernietiging van een borgstelling, waarbij de vraag centraal stond of er sprake is van een zakelijke of particuliere borgstelling. Het ging om een situatie waarin een (feitelijk) bestuurder onder druk van een schuldeiser die dreigde het faillissement aan te vragen een borgstelling heeft afgegeven.
Eerst zal ik de juridische regeling bespreken. Vervolgens ga ik in op de uitspraak van de Hoge Raad.
Verschil zakelijke en particuliere borgtocht
Er wordt gesproken van een particuliere borgtocht indien de borgtochtovereenkomst is aangegaan door een natuurlijk persoon die noch handelde in de uitoefening van zijn beroep of bedrijf, noch ten behoeve van de normale uitoefening van het bedrijf waarvan hij bestuurder is of alleen of met zijn medebestuurders de meerderheid van de aandelen heeft (art. 7:857 BW). In alle andere gevallen is er sprake van een zakelijke borgtocht.
Toestemming nodig van echtgenoot bij verstrekking particuliere borgstelling
Vanwege het feit dat een borgstelling verstrekkende financiële gevolgen kan hebben heeft de wetgever gemeend dat het nodig is om de echtgenoot van de particuliere borg te beschermen. Artikel 1:88 lid 1 aanhef en onder c BW bepaalt dat toestemming van de andere echtgenoot vereist is bij:
“overeenkomsten die ertoe strekken dat hij, anders dan in de normale uitoefening van zijn beroep of bedrijf, zich als borg of hoofdelijk medeschuldenaar verbindt, zich voor een derde sterk maakt, of zich tot zekerheidstelling voor een schuld van de derde verbindt”.
Volgens lid 5 van het wetsartikel is de toestemming voor de rechtshandeling niet vereist indien zij wordt verricht door een bestuurder van een naamloze vennootschap of van een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, die daarvan alleen of met zijn medebestuurders de meerderheid der aandelen houdt en mits zij plaatsvindt ten behoeve van de normale uitoefening van het bedrijf van die vennootschap.
Casus vernietiging borgstelling door echtgenote
De volgende feiten hebben geleid tot het recente arrest van de Hoge Raad.
Een B.V. die zich toelegt op asbestsanering (hierna ‘de B.V.’) leent personeel in van een uitzendbureau. De B.V. heeft een moedermaatschappij die alle aandelen houdt en enig bestuurster is. Verder is er een echtpaar. De echtgenote houdt 89,9% van de aandelen in de moedermaatschappij en is daarvan enig bestuurder. De echtgenoot (hierna ‘de echtgenoot’) houdt 10,1% van de aandelen in de moedermaatschappij. Hij gedraagt zich als feitelijk leidinggevende.
Het uitzendbureau moest constateren dat de B.V. een achterstand in betaling had en dreigde met het aanvragen van het faillissement van de B.V. Het uitzendbureau was bereid om uitstel
van betaling van twee weken te verlenen, maar stelde daarbij de eis dat de moedermaatschappij van de B.V. én de echtgenoot zich borg stelden. De echtgenoot liet uiteindelijk weten:
‘U liet mij weten dat (…) alleen afziet van het indienen van een faillissementsaanvraag indien ik mij persoonlijk borg stel voor de vordering van € 38.062,35.
Ik heb dan ook geen andere keuze dan hierbij te bevestigen dat ik mij (…) persoonlijk borg stel voor de voornoemde vordering (…).’
Twee maanden later failleerde de B.V. Op dat moment was de B.V. nog € 33.498,35 verschuldigd aan het uitzendbureau. De echtgenote riep de vernietiging in van de door haar echtgenoot afgegeven borgstelling. Zij stelde daarvoor geen toestemming te hebben gegeven.
Oordeel van rechtbank: particuliere borgstelling, maar geen vernietiging
Het uitzendbureau stapt naar de rechter en eist betaling van de echtgenoot op grond van de borgstelling. De echtgenoot verweert zich met de stelling dat de borgtocht vernietigd is.
De rechtbank wijst de vordering van het uitzendbureau toe. Weliswaar had de echtgenote toestemming moeten geven omdat het gaat om een particuliere borgtocht, maar het is naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar om de vernietiging in te roepen, omdat onaannemelijk is dat zij niet van de borgstelling zou hebben geweten en evenmin aannemelijk is dat de echtgenoot daarin volledig op eigen houtje heeft gehandeld.
Oordeel van Hof: zakelijke borgstelling
De echtgenoot gaat in hoger beroep. Het Hof komt ook tot het oordeel dat de echtgenoot onder de borgstelling moet betalen, maar beoordeelt de borgstelling op een andere manier. Het Hof meent dat de borgstelling wel zakelijk was. De borgstelling heeft betrekking op betalingsverplichtingen betreffende het inlenen van personeel en die activiteit valt onder de normale uitoefening van het bedrijf van de B.V., aldus het Hof.
Arrest Hoge Raad over vernietiging borgstelling
De echtgenoot stelt cassatie in bij de Hoge Raad. Hij voert aan dat de borgstelling niet zag op de normale uitoefening van het bedrijf en wijst er op dat het er om ging een faillissementsaanvraag te voorkomen en om aansprakelijkheid te creëren voor een bestaande vordering op de B.V. waarvoor voordien geen aansprakelijkheid bestond, zonder dat daartegenover een prestatie van de schuldeiser staat die de B.V. of de steller van zekerheid (financieel) voordeel oplevert.
De Hoge Raad gaat mee in de argumentatie van de echtgenoot. Het Hof heeft miskend dat de borgstelling niet werd aangegaan om het inlenen van personeel te kunnen voorzetten. Het ging er juist om zekerheid te verstrekken voor een al bestaande betalingsverplichting en om een faillissementsaanvraag af te wenden. Het Hof had moeten onderzoeken of dát valt onder de normale uitoefening van het bedrijf, maar heeft dat niet gedaan. Daarom verwijst de Hoge Raad de zaak naar een ander Hof om daarover een beslissing te nemen.
Borgstelling soms vernietigbaar
Het verschil tussen zakelijke en particuliere borgstellingen speelt op wel meer manieren een rol. Een bank heeft bijvoorbeeld ten opzichte van particuliere borgen een bijzondere zorgplicht. Verder dienen bij particuliere borgstellingen bepaalde beschermingsbepalingen in acht te worden genomen, waarvan de hiervoor besproken vereiste toestemming van de echtgenoot slechts één voorbeeld is.
Advocaat borgstelling
Indien u vragen heeft over borgstellingen of andere zekerheden, neemt u dan contact op met de specialisten van Leeman Verheijden Huntjens Advocaten.
