Welke organen kunnen besluiten nemen?
Dit artikel gaat over de rechtsgeldigheid van besluitvorming bij de besloten vennootschap. Een besloten vennootschap kent verschillende organen. Een bestuur, een algemene vergadering (AV) en mogelijk ook een Raad van Commissarissen (RvC), een Gemeenschappelijke Vergadering van Bestuur en RvC en sinds de invoering van de Flex-BV in voorkomende gevallen een BGA (een ‘Bijzondere’ Groep van Aandeelhouders). Deze organen zijn bevoegd besluiten te nemen. De bevoegdheidsverdeling wordt bepaald door wet, statuten, regelementen en besluiten. Binnen de organen kunnen afspraken gemaakt worden over hoe besluiten tot stand moeten komen. Bijvoorbeeld in een aandeelhoudersovereenkomst of stemovereenkomst. Voor meer informatie over de aandeelhoudersovereenkomst verwijs ik naar eerdere artikelen op deze website.
Wanneer is besluitvorming ongeldig?
Het is belangrijk dat geldige besluitvorming tot stand komt. Dit is niet altijd het geval. Er kunnen fouten worden gemaakt bij de besluitvorming. Bijvoorbeeld dat de stemgerechtigden binnen het orgaan, zoals aandeelhouders tijdens een AV, niet op de juiste manier worden uitgenodigd voor de vergadering waarin het besluit wordt genomen. Of dat de voorzitter van het orgaan een voorstel in stemming brengt, terwijl het vereiste quorum niet aanwezig is. In dergelijke gevallen moet worden afgevraagd wat de status is van het besluit. Is het besluit geldig, nietig of vernietigbaar? En als er sprake is van een gebrek in de besluitvorming, kan dit gebrek worden gerepareerd? En wat zijn de gevolgen als blijkt dat een besluit niet gerepareerd kan worden en dus vernietigbaar of nietig is?
Nietigheid en vernietigbaarheid van besluiten
Nietigheid van besluiten
Er bestaat een belangrijk verschil tussen nietigheid en vernietigbaarheid van besluiten. Wanneer een besluit nietig is, dan geldt dit van rechtswege. Nietigheid is een sanctie die betrekking heeft op de overtreding van fundamentele totstandkomingsvereisten van een besluit. Denk bijvoorbeeld aan het hiervoor genoemde geval van een niet behaald quorumvereiste. Ook kan worden gedacht aan de situatie dat de voorzitter van de AV geen rekening houdt met een versterkte meerderheid van stemmen, bijvoorbeeld 75%. In deze gevallen is het gevolg dat de besluiten nietig zijn, wat betekent dat het besluit er feitelijk nooit is geweest.
Vernietigbaarheid van een besluit
Een vernietigbaar besluit is geldig totdat het door de rechter is vernietigd. De vernietiging heeft terugwerkende kracht. Het is niet mogelijk om besluiten buitengerechtelijk te vernietigen. Voorbeelden van vernietigbare besluiten zijn het niet in achtnemen van de correcte oproepingstermijn van de AV of het onjuist agenderen van onderwerpen voor de vergadering. In beginsel is de sanctie van dergelijke gevallen vernietigbaarheid. In tegenstelling tot bij nietigheid, gaat het hier om niet-fundamentele totstandkomingsbepalingen. Soms zijn er reparatiemogelijkheden waarmee de vernietigbaarheid van een besluit kan worden opgeheven.
Jurisprudentie: twee bestuurders stemmen namens één aandeelhouder
In de uitspraak van de Rechtbank Gelderland d.d. 18 mei 2022 was er sprake van een bijzondere situatie. Tijdens de algemene vergadering van Chainpoint B.V., claimden twee personen namens één van de (rechtspersoon-)aandeelhouders, JZ Investments B.V., rechtsgeldig een stem te kunnen uitbrengen. De twee personen brachten een tegenstrijdige stem uit. De voorzitter van de algemene vergadering heeft toen de stem van JZ Investments B.V. in het geheel ongeldig verklaard en als ‘niet uitgebracht aangemerkt’. Het besluit waarover gestemd moest worden is uiteindelijk wel genomen, maar alleen de stemmen van de andere aandeelhouder zijn meegerekend, en dus niet de stem van JZ Investments B.V.
Wat is de rol van de voorzitter van de AVA?
Naar het oordeel van de rechtbank heeft de voorzitter deze situatie verkeerd aangepakt. Het is niet aan de voorzitter om een juridische duiding te geven aan de ontstane situatie. Dit volgt uit de wet, namelijk art. 2:13 lid 3 BW. De voorzitter heeft een beperkte rol. Het oordeel van de voorzitter van de ava is weliswaar doorslaggevend als het gaat om de telling van de uitgebrachte stemmen, maar niet beslissend als het gaat om de beoordeling van de rechtsgeldigheid van de uitgebrachte stemmen. Wel zou van een voorzitter mogen worden verwacht dat hij signaleert indien er sprake is van tegenstrijdige stemverklaringen en dat hij dit aan de orde zal stellen, bijvoorbeeld onder verwijzing naar de wet, statuten, reglementen, besluiten of andere verbintenisrechtelijke afspraken.
Is het besluit van de AVA vernietigbaar?
In de procedure bij de rechtbank heeft de voorzitter wel een beslissend juridisch oordeel gegeven over de uitslag van de stemming. De voorzitter heeft de stemmen namens JZ Investments B.V. in het geheel ongeldig verklaard. Dit terwijl één stem van de twee uitgebrachte stemmen mogelijk wel rechtsgeldig is geweest. Het had op de weg van de voorzitter gelegen om de vergadering te schorsen, zodat duidelijkheid had kunnen worden verkregen over het uitbrengen van de stem. Partijen hadden dan de gelegenheid gehad de kwestie voor te leggen aan een rechter. In tegenstelling tot de voorzitter van de ava, is de Ondernemingskamer of de Voorzieningenrechter wel bevoegd te beslissen over de rechtsgeldigheid van de besluitvorming. De conclusie van de rechtbank is dat het besluit dat tijdens de ava tot stand is gekomen, waarbij de stem van aandeelhouder JZ Investments B.V. ongeldig is verklaard, in strijd is met art. 2:15 lid 1 BW onder a. Het besluit is vernietigd en de vernietiging heeft terugwerkende kracht.
Advies over besluitvorming binnen vennootschapsorganen
De hiervoor beschreven situatie had voorkomen kunnen worden. Bijvoorbeeld als in de statuten of aandeelhoudersovereenkomst van JZ Investments B.V. een bepaling zou zijn opgenomen over de vertegenwoordiging in de algemene vergadering van Chainpoint B.V. Perikelen over besluitvorming kunnen leiden tot een periode van onzekerheid binnen een onderneming en daarnaast een verspilling van tijd en geld opleveren. Het is daarom van belang dat u zich goed laat adviseren over de wijze waarop besluitvorming binnen een vennootschapsorgaan kan plaatsvinden.
Heeft u vragen over de geldigheid van besluitvorming bij een besloten vennootschap of bij een andere rechtsvorm? Neem dan contact op met Justin de Vries of één van onze andere specialisten ondernemingsrecht.
